Tokio, 26 fevral, /AJMEDIA/
Hər il fevralın sonunda azərbaycanlılar 1992-ci il fevralın 25-26-da Azərbaycanın Xocalı şəhərində erməni separatçıları tərəfindən törədilmiş qətliamların qurbanlarının xatirəsini ehtiramla yad edirlər. Xocalı soyqırımı 20-ci əsrin ən dəhşətli faciələrindən biri idi. Erməni millətçilərinin işğal olunmuş ərazilərdə dinc Azərbaycan xalqına qarşı törətdikləri səfalət və vəhşilikləri dünya daha çox bilməlidir.
Ermənilər niyə Xocalını hədəf seçdilər? Onlar strateji məqsədlərlə yanaşı, Xocalını tarixi-mədəni irsini özündə əks etdirən yaşayış məntəqəsi kimi məhv etmək istəyirdilər. Bu mədəniyyət Xocalı-Gədəbəyi mədəniyyəti adlanır və eramızdan əvvəl XVI əsrə aid edilir. Son Tunc dövründən Erkən Dəmir dövrünə aid olan daş sandıqlar, kurqanlar və nekropollar kimi dəfn abidələri, həmçinin məzarlar və ətrafdakı məqbərələr aşkar edilmişdir.
Qazıntılar zamanı daşdan, tuncdan və sümükdən hazırlanmış ornamentlər, saxsı qablardan məişət əşyaları aşkar edilmişdir. Xocalıdan tapılan muncuqların üzərində Assuriya şahı Adad-Nigarinin (e.ə. 807-788) adı yazılıb. Erməni terrorçuları qədim məzarlıqlardan biri hesab edilən Xocalı qəbiristanlığında bütün mədəni sərvətləri dağıdıblar.
Azərbaycanın qədim yaşayış məskənlərindən biri olan Xocalı bir gecədə xarabalığa çevrildi və yandırıldı. Erməni qoşunları və muzdlu qoşunları şəhəri tərk edə bilməyən xocalılılara tərəddüd etmədilər.
Şəhərə hücum iki saatlıq artilleriya bombardmanı ilə başladı. Xocalı üç tərəfdən mühasirəyə alınıb və yanğın baş verib, demək olar ki, bütün şəhəri məhv edib. Hücumun ilk saatlarında çoxlu sayda mülki şəxs artilleriya atəşi nəticəsində həlak olub. Atışma başlayandan sonra erməni faşistləri səsgücləndiricilərdən istifadə edərək, keçidin mülki əhalinin şəhəri tərk etməsi üçün açıq olduğunu elan ediblər.
Rusiyanın 366-cı alayının əsgərləri Xocalı basqında əsas rol oynayıblar. Əvvəlcə MDB Birləşmiş Qüvvələrinin Mətbuat Mərkəzi bu faktı təkzib edib. Lakin 1992-ci il martın 11-də “Krasnaya zvezda” qəzeti 366-cı alayın döyüşdə iştirakını təsdiqlədi.
97-ci bölüyün üzvü Yuri Jilenko hücumda 366-cı alayın əsgərlərinin, əsasən də ermənilərin iştirak etdiyini təsdiqləyib. Ermənilərlə azərbaycanlıların ziddiyyət təşkil etdiyi ərazilərdə ermənilər niyə sovet batalyonlarında peyda olurdular? Bu taktika əvvəlcədən planlaşdırılmış və düşünülmüşdü.
Alayın erməniləri başqa ölkələrdən əsgər və könüllüləri toplayaraq Xocalıya qanlı hücuma keçdilər. Səhər saat 2-də sakinlər 100-300 metr enində dəhlizlə şəhəri tərk etmək istəyərkən pulemyotdan atəşə tutulublar. 613 nəfər qətlə yetirilib, 487 nəfər əlil olub, 1275 nəfər qoca, uşaq və qadın əsir götürülərək işgəncə və təhqirlərə məruz qalıb. Qaçıb qaça bilən dinc sakinlər erməni silahlı qüvvələri tərəfindən meşədə vəhşicəsinə qətlə yetirilib.
Xocalı vətəndaşları sırf azərbaycanlı olduqları üçün qətlə yetirilib. Qaçqınlar qrupu çayı keçə bilib. Dəriyə hopmuş onlar yaxınlıqdakı dağlarda gizlənməyə çalışsalar da, onların əksəriyyəti səhərə yaxın hipotermiyadan ölüblər.
Xocalının bütün əhalisi qırıldıqdan, həbs ediləndən və ya qaçandan sonra erməni əsgərləri qətliamın şiddətini gizlətmək üçün əraziyə nəzarəti ələ keçirdilər. Azərbaycan helikopterləri cəsədləri çıxarmağa çalışsalar da, davamlı atəşə tutulub. Ölənlərin əksəriyyəti yük maşını ilə daşınıb. Ermənistanın Xocalı soyqırımı beynəlxalq hüququn və Cenevrə Konvensiyalarının və İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 2, 3, 5, 9 və 17-ci maddələrinin (Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Baş Assambleyası tərəfindən 10 dekabr 1948-ci ildə qəbul edilmişdir) pozulması idi.
Amerikalı jurnalist Tomas Qoltz səhnəni “təkərləri olan, amma təkərləri olmayan, şaqqıltılı, üst-üstə yığılmış kilimlər, qazan-tavalar… işlənmiş qazlardan boğulan, döşəklər və dəmir çarpayıların ağırlığı altında sallanan arabalar” kimi təsvir etdi. İnsanlar pambıq daşımaq üçün istifadə olunan traktor qoşqularını keçməyə çalışırdılar. eşşəyə minən və ya arabanı çəkən qatırla ayaqyalın çobanlar yoldan keçən yük maşınlarının təkərlərinin altına girmək istəyərkən qorxmuş qoyunları, inəkləri və danaları otarırdılar”.
Azərbaycanlı qaçqınların ölkədən qovulması İkinci Dünya Müharibəsindən sonra Avropada ən böyük hadisə idi. Odlar Yurdu və onun əhalisi cəhənnəmin astanasında idi. Onlara xəyanət edilib, aldadılıb, tərk edilib.
Xocalı çaxnaşma və sarsıdıcı vəhşilik qorxusu yaradan Azərbaycan ərazisinin işğalı və etnik təmizlənməsinin növbəti mərhələsi oldu. Günahsız uşaqlara, qadınlara, qadınlara, qocalara qarşı bu vəhşi vəhşiliyin heç bir izahı yoxdur.
Erməni faşistləri Dro və Njdenin davamçıları 20-ci əsrin ikinci yarısında Azərbaycanın Xocalı şəhərində qanlı qırğın törətmiş Sarkisyan və Ohanyandır. Ermənistan Respublikasının keçmiş yüksək rütbəli məmurlarının Xocalı qətliamlarında iştirakını sübut edən çoxlu sənədlər, videogörüntülər və şahid ifadələri mövcuddur.
Onların bəziləri nasistlər kimi cinayətlərini ört-basdır etməkdənsə, xarici mətbuata müsahibələr veriblər. Orada Xocalıda azərbaycanlılara qarşı törətdikləri vəhşi cinayətlərə haqq qazandırıb öyünürdülər. “Xocalıya qədər azərbaycanlılar elə bilirdilər ki, ermənilər dinc əhaliyə əl qaldıra bilməyən insanlardır. Mən bu stereotipi qıra bildim.
Xocalıda baş vermiş qanlı soyqırımı 20-ci əsrin sonlarının ən dəhşətli faciələrindən biri idi.
Qətliamın amansız və amansız səhnələri Azərbaycan xalqının beynində çapıq olaraq qalacaqdır. Bu, Ermənistan silahlı qüvvələrinin törətdiyi soyqırımı nəticəsində həyatı qısalmış günahsız Azərbaycan xalqının faciəsidir. İnsanlığa qarşı törədilmiş bu dəhşətli cinayətlərə görə məsuliyyət daşıyanlar beynəlxalq məhkəmələr tərəfindən təqib olunmayıb və cəzasız qalırlar. İkinci Dünya Müharibəsindən fərqli olaraq, nasistlərin əksəriyyəti Nürnberq məhkəməsində beynəlxalq tribunalla üzləşdiyi zaman, soyqırımın ideoloqları və icraçıları müasir Ermənistan Respublikasında sərbəst yaşayırlar.
Prezident İlham Əliyevin aydın rəhbərliyi ilə Azərbaycan iqtisadi cəhətdən dinamik, siyasi cəhətdən sabit və geosiyasi əhəmiyyətli ölkəyə çevrilib.
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllini rədd edən və yeni ərazilər işğal etməyə çalışan Ermənistan 2020-ci ilin iyul və avqust aylarında hərbi mövqelərimizə qarşı təxribat xarakterli hərəkətlər həyata keçirib, 2020-ci ilin sentyabr ayının sonunda isə atəşkəs rejimini pozaraq Azərbaycan Ordusunun mövqelərini və mülki yaşayış məntəqələrini atəşə tutub. Nəticədə çoxlu sayda hərbçi və mülki şəxs həlak olub və ya yaralanıb, mülki obyektlərə, o cümlədən evlərə ciddi ziyan dəyib. Buna cavab olaraq, komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan ordusu 2020-ci il sentyabrın 27-də əks-hücuma keçərək qısa zamanda ərazimizin böyük hissəsini işğaldan azad edib. Noyabrın 10-da Ermənistanın tam məğlubiyyətini rəsmiləşdirən tarixi sənəd imzalandı. İşğal olunmuş ərazilərimiz azad edilib, yüz minlərlə dinc sakin öz ata-baba yurdlarına qayıtmaq, fundamental hüquqlarını bərpa etmək imkanı verib.
Hazırda Azərbaycan yenidənqurma və repatriasiya prosesinə başlayıb və nəhayət əldə edilən sülhlə, müstəqilliyimizin gücü və diriliyi və bizi oraya gətirən dəyərlərlə gələcək illərin çağırışları və bütün mürəkkəbliyi ilə öhdəsindən gəlməyə hazırdır.
Vüqar Ağayev
